این نوشته ترجمه‌ای است از مدخل «زندیق» در تحریر دوم دائرةالمعارف اسلام و مروری است کلی بر اشتقاق و سابقه و معنای لفظ زندیق (که نویسنده به اصل آرمانی/ آرامی آن معتقد است)، تاریخ اجمالی مانویت و فرقه‌های آن در ادوار پس از اسلام، ارزش روایات مسلمانان دربارۀ مانویت و شااره به بعضی زندیقان معروف.
)