خلاقیت یا اقتباس در سندنویسی دوره قاجار: بررسی وقف‌نامۀ 1298 ه.ق حاج صدرالدین تاجر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

10.22081/jap.2025.77767

چکیده

دو موضوع محل نگارش و محل تأیید یک سند، موضوعات به‌هم‌تنیده مهم و قابل توجهی هستند.  این نوشتار قصد دارد یک قبالۀ تک‌سجلی مربوط به آخر قرن سیزدهم قمری را از این حیث بررسی کند. این بررسی یک بررسی آرشیوی و کتابخانه‌ای است. سند موردنظر وقف‌نامۀ ۱۲۹۸ قمری یک تاجر شیرازی است که حاج شیخ زین‌العابدین مازندرانی (1227 ـ 1309 ق) فقیه معروف شیعی ساکن کربلا آن را تصدیق کرده است.
این وقف‌نامۀ خوش‌خط، خطبۀ ادبیانۀ نسبتاً مفصلی دارد. پرسش این است که آیا واقعاً این فقیه پرمشغله که به درس و امامت و مراجعان مختلفی از شیعیان ایران، عراق و هند و مناطق دیگر داشته است، این‌قدر فرصت داشت که چنین متنی را پدید آورد؟ در طی این بررسی مشخص شد این وقف‌نامه باید از روی وقف‌نامه‌ای که 55 سال قبل در محکمه متعلق به شیخ‌الاسلام شیراز تنظیم و تصدیق شده بوده، رونویسی شده و فقط برخی از ارکان عقد حسب نیاز به‌روزرسانی و اصلاح شده است. بنابراین ما در اینجا با سندی روبرو شدیم که فراتر از اقتباس بود و هیچ بعید نیست که اسناد مشابه این سند وجود داشته باشد.

کلیدواژه‌ها