مقالۀ پیش‌رو جستاری است تاریخی و کتابشناسانه دربارۀ سرگذشت و باورداشت‌ها و نگاشته‌های کلامی شیخ الطائفة محمّد بن حسن طوسی (د: 460 ه. ق.). در این نوشتار نخست به شرح احوال و وقایع مهم حیات شیخ طوسی پرداخته می‌شود و استادان و شاگردان وی معرّفی می‌گردد. در ادامه، رسائل و کتابهای کلامی شیخ طوسی و اهمّیّت و جایگاه هر یک از آنها به‌اجمال توصیف می‌شود. تعیین خطوط کلّی اندیشه‌های کلامی شیخ طوسی موضوع دیگری است که نویسندگان به‌اختصار از آن سخن گفته‌اند و بر پیروی شیخ طوسی از مکتب فکری استادش، شریف مرتضی تأکید کرده‌اند. بخش سوم مقاله به معرّفی شرحی بر رسالۀ شیخ طوسی موسوم به مقدّمة فی المدخل إلی < صِناعة > علم الکلام می‌پردازد که به قلم دانشمندی امامی به نام نجیب‌الدّین ابوالقاسم عبدالرحمن بن علی (582 ه. ق. ) نوشته شده و تاکنون ناشناخته مانده بوده است.
)