علامه سید جعفر مرتضی عاملی از سیرهپژوهان برجسته شیعی است که با تدوین کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم، گامی نو در پژوهشهای تاریخی آغاز نمود و با وجود برخی نقدها بر مشی کلامی ایشان، شیوه پژوهش جدیدی در حوزههای علمیه برای پژوهشگران هموار نمود. تاریخ در نگاه علامه دانش مستقلی با روشهای پژوهشی خاص خود است که از نتایج و دستاوردهای آن میتوان در تثبیت عقاید و زدودن شبهات و اشکالات در موضوعات مختلف اعتقادی و بهویژه تاریخ زندگی معصومان بهره برد. ایشان در مطالعات تاریخی واقعبین و عینیتگرا بود، نه نگاه بدبینانه افراطی به تاریخ داشت و نه نگاه خوشبینانه. ایشان قرآن را مهمترین معیار و مدرکی میدانست که باید در شناخت سیره پیامبر و ائمه علیهم السلام و سرگذشت پیشینیان مورد استناد قرار گیرد. هدف اصلی خود در پرداختن به تاریخ را انجام وظیفه و نیل به حقایق زندگی رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و برداشتن پرده ابهام و پیچیدگی از زندگی آنان و کشف تحریفات و نادرستیهای بسیار از روایات دانست که در معرض کورانهای سیاسی و هواهای نفسانی بوده و ساده اندیشان و گاهی مزدوران حرفهای از خود جعل کردهاند و در گامی فراتر تاریخ را درخدمت انسانیت انسان و آرمانهای یک جامعه انسانی میداند که بر مبنای ارزشها و ملاکهای دینی بنا شده باشد.
رویکرد اجتهادی در پژوهشهای تاریخی را باید مهمترین ویژگی علامه دانست و لازمه این رویکرد تتبع گسترده، ارزیابی دقیق روایات و گزارههای تاریخی، ریشهیابی شرایط زمان و مکان وقوع حوادث، آشنایی گسترده و عمیق با منابع تاریخی است که علامه از آنها برخوردار بوده است. دیگر ویژه پژوهشی ایشان، نشان دادن دستهای جعل و تحریف در گزارش رخدادها و افشای چهرههای فریبکار در نگارش متون تاریخی با بهرهگیری از قلمی روان و تدوین مطالب به صورت دستهبندی و گونه شناسانه میباشد که حاصل برخی قوانین انحرافی و باطل میباشد. ازاینرو برای رهایی از چنین انحرافاتی ضوابط و قوانین ملاک علمی شناخت اخبار صحیح از نگاه را در مواردی چند بیان نمودند.