سلسله‌مباحثِ نظری در باب تاریخ ادبیات، براساس آرای رِنِه وِلِک (3): تکامل و تاریخ ادبیات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی

10.22081/jap.2025.79053

چکیده

در این بخش از سلسله‌مباحث نظری در باب تاریخ ادبیات به مقالۀ «مفهوم تکامل در تاریخ ادبیات» اثر رنه ولک می‌پردازیم. او در این مقاله که آن را در اواخر دهۀ 1950 نوشته به‌مرور و بررسی آرایِ موجود در جهان غرب دربارۀ مسئلۀ تغییر و تحول در ادبیات و به‌ویژه مقولۀ تکامل و انواع آن پرداخته است. رنه ولک می‌پرسد هنر و به ‌طور اخص ادبیات، چگونه در طی قرن‌ها تغییر می‌کند؟ آیا تغییر آثار ادبی به سمت کمال و رو به جلو است؟ آیا این تغییرات دوری هستند و از مراحلی چون تولد و بلوغ و مرگ می‌گذرند؟ آیا تغییرات آثار ادبی را براساس ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی می‌توان پیش‌بینی کرد؟ آیا این تغییرات تصادفی یا دلبخواهی هستند؟ او در این مقاله می‌کوشد با بررسی انتقادی آرای فیلسوفان و نظریه‌پردازانی چون ارسطو، شلگل، هگل، داروین، آلکساندر ورسلوفسکی، یان ماکاراوفسکی و بسیاری دیگر، به سؤال‌های فوق پاسخ دهد و درنهایت از انگارۀ خود که صرفاً مبتنی بر استقلال آثار ادبی است، سخن بگوید. ولک ادبیات را شیئی زیبایی‌شناختی می‌داند و سخن‌گفتن دربارۀ ارزش ادبی و تاریخ ادبیات را جز با مصطلحات و مفاهیم مربوط به هنر و ادبیات جایز نمی‌داند.

کلیدواژه‌ها